Nước chiếm ⅔ diện tích Trái đất và 70% trọng lượng cơ thể con người, điều đó có nghĩa nguồn nước rất quan trọng đối với nhân loại và thiên nhiên. Khi các hóa chất làm ô nhiễm nước, chất lượng nước sẽ giảm xuống và chúng sẽ gây hại của con người. Vậy nguyên nhân ô nhiễm nguồn nước ngọt là do đâu? Cùng Tiến Sĩ Nước tìm hiểu điều gì khiến nguồn nước sạch dần trở nên khan hiếm đến thế.
Mục lục
Ô nhiễm môi trường nước ngọt là gì?
Trước khi tìm hiểu nguyên nhân ô nhiễm nguồn nước ngọt, chúng ta cần phân biệt rõ thế nào là nước mặn và nước ngọt. Nói một cách đơn giản, nước ngọt là nguồn nước mà con người dùng để ăn uống sinh hoạt. Mặt khác, khái niệm nước ngọt theo định nghĩa khoa học chính là “nguồn nước có chứa ít hơn 0,5 phần nghìn các loại muối hòa tan”.
Trên thế giới chỉ có khoảng 2% lượng nước ngọt, bao gồm: nước từ băng và tuyết, nước ngầm, sông, hồ,…

Ô nhiễm môi trường nước ngọt là tình trạng nguồn nước chứa lẫn các chất độc hại với hàm lượng cao có thể gây nguy hiểm đến sức khỏe con người và động thực vật. Những chất độc này có thể do nhân tạo gây ra, trong đó chất thải công nghiệp và sinh hoạt là những nguyên nhân ô nhiễm nguồn nước ngọt chủ yếu.
Sau khi bị ô nhiễm nguồn nước sẽ có những biến đổi dễ nhận biết như:
- Xuất hiện màu lạ, mùi thối
- Các sinh vật trong nước chết hàng loại
- Nguồn nước bị đột biến
- Rác thải sinh hoạt tràn ngập trên bề mặt nước không thể phân hủy
Thực trạng ô nhiễm môi trường nước toàn cầu
Trong thế giới tiêu dùng ngày càng tiến bộ như hiện nay, các ngành công nghệ và công nghiệp phát triển “chóng mặt” để đáp ứng nhu cầu và nâng cao chất lượng cuộc sống của con người.
Song song đó nhiều hệ lụy ô nhiễm môi trường cũng bắt đầu xuất hiện, điều đó làm ảnh hưởng đến môi trường sống của con người và các loại động thực vật trên toàn cầu.
Công nghiệp hóa được xem là nguyên nhân ô nhiễm nguồn nước ngọt hàng đầu. Theo các chuyên gia, Châu Á là nơi có mức độ ô nhiễm cao nhất thế giới, mức độ chất độc ở đây có chỉ số cao gấp 3 lần so với chỉ số trung bình trên thế giới.

1,2 triệu người tại Bangladesh đang phải sử dụng nguồn nước bị ô nhiễm nặng và chỉ có khoảng 15% là nước sạch đạt chuẩn an toàn. Điều đáng chú ý, những số liệu báo cáo ô nhiễm chỉ đang thống kê tình trạng ô nhiễm nguồn nước ngọt trên bề mặt Trái Đất, còn những nguồn nước ngầm thì chưa thể nghiên cứu kỹ lưỡng.
Ô nhiễm môi trường nước ở Việt Nam và các quốc gia khác
Theo số liệu của UNEP, hơn 60% nước trên các dòng sông của Châu Á, Châu Phi và Châu Âu đều bị ô nhiễm. Trong đó các quốc gia có tình trạng ô nhiễm môi trường nước nặng nhất phải kể đến là Indonesia, Thái Lan, Philippines, Trung Quốc, Việt Nam.
Theo báo cáo của Viện Sức Khỏe Nghề Nghiệp và Môi trường, có khoảng 17 triệu dân chưa được tiếp cận nguồn nước sạch tại Việt Nam. Họ đang phải sử dụng các nguồn nước kém chất lượng như nước mưa, nước giếng, nước mát lọc thô sơ.
Theo Bộ Y tế, Bộ nông nghiệp và Phát triển nông thôn, mỗi năm có gần 9000 người qua đời vì nguồn nước bẩn và hơn 100.000 người mắc ung thư do sử dụng nguồn nước bị ô nhiễm.
Những nguyên nhân ô nhiễm nguồn nước ngọt bạn cần biết
Nước đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự sống trên Trái đất. Thật tồi tệ khi nguồn nước ngày càng ô nhiễm và ảnh hưởng đến sức khỏe của con người cùng với các loại sinh vật khác. Vậy những nguyên nhân ô nhiễm nguồn nước ngọt nào đã làm nên điều đó, cùng tìm hiểu ngay!
Do các điều kiện tự nhiên

Nguyên nhân ô nhiễm nguồn nước ngọt do các điều kiện tự nhiên đến từ tình trạng thiên tai, bão lụt, hạn hán, gió bão, tuyết tan,… Những trận lũ lớn sẽ cuốn những chất độc hại, rác thải từ cống rãnh đến các nguồn cung cấp nước ngọt làm ảnh hưởng đến tính trong sạch của nước.
Tuy nhiên, đây không phải là nguyên nhân ô nhiễm nguồn nước ngọt chính, vì chúng không thường xuất hiện, không tạo nên nguy cơ ô nhiễm nước toàn cầu.
Ngoài ra, động thực vật chết cũng làm ảnh hưởng đến nguồn nước ngọt. Khi xác chết của chúng phân hủy, những chất độc phát sinh từ quá trình đó sẽ ngấm vào lòng đất và hòa vào mạch nước ngầm, dẫn đến ô nhiễm nguồn nước.
Do dân số gia tăng nhanh chóng

Tại sao sự bùng nổ dân số lại là nguyên nhân ô nhiễm nguồn nước ngọt? Các chuyên gia nhận định, dân số thế giới gia tăng từng giây từng phút sẽ kéo theo nhiều nhu cầu phát sinh như ăn uống, sinh hoạt, vui chơi, di chuyển, xây dựng, sản xuất,…
Tất cả các hoạt động kể trên dù ít hay nhiều đều cần sử dụng nước. Đồng thời các hoạt động của con người sẽ để lại những hệ lụy đến môi trường nước tự nhiên.
Do rác thải sinh hoạt

Đây là một trong những nguyên nhân ô nhiễm nguồn nước ngọt được truyền thông nhắc đến rất nhiều lần. Vấn nạn rác thải nhựa đã và đang xâm chiếm hầu hết các nguồn nước ngọt tự nhiên trên mặt đất.
Vậy chúng do đâu mà hình thành? Chắc hẳn mọi người đã biết câu trả lời, đó là do lối sống và thói quen tiêu thụ những sản phẩm nhựa của con người.
Tuy nhiên, những năm gần đây đã có những tín hiệu lạc quan về ý thức bảo vệ môi trường của nhân loại. Xu hướng sống xanh, trồng thêm cây, giảm rác thải nhựa, sử dụng tái chế các phế phẩm từ nhựa đã góp phần không nhỏ vào công cuộc bảo vệ nguồn nước ngọt.
Do rác thải y tế

Theo thống kê, đa số các bệnh viện và cơ sở y tế của Việt nam đều chưa được trang bị hệ thống xử lý nguồn nước thải đạt tiêu chuẩn. Trong nước thải y tế chứa rất nhiều vi sinh vật nguy hiểm có khả năng truyền nhiễm bệnh sang con người, chẳng hạn như Enterobacter – đây là loại vi khuẩn không được phép thải ra ngoài môi trường.
Không những vậy trong nước thải y tế còn chứa các hóa chất độc hại, chất kháng sinh, hợp chất điều trị ung thư hay các nguyên tố phóng xạ. Nếu không có hệ thống xử lý chuyên dụng mà thải trực tiếp rác thải y tế ra môi trường sẽ khiến nguồn nước bị ô nhiễm nặng nề, thậm chí là mang theo mầm bệnh đến với những người tiếp xúc với nước.
Do quá trình sản xuất nông nghiệp

Việt Nam là quốc gia có nền nông nghiệp phát triển lâu đời trong khu vực các nước Đông Nam Á. Được thiên nhiên ưu ái cho khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, đất đai màu mỡ nhờ vậy mà ngành nông nghiệp trồng trọt, chăn nuôi để phục vụ nhu cầu trong và ngoài nước ngày càng phát triển.
Hầu hết các hoạt động canh tác và phát triển nông nghiệp đều cần nước để tưới tiêu, vệ sinh chuồng trại, xây dựng,… Đồng thời, nước thải từ các hoạt động nông nghiệp cũng là một trong những nguyên nhân ô nhiễm nguồn nước ngọt.
Nguồn nước thải thường không được chú trọng xử lý trước khi thải trực tiếp ra ao, hồ, sông. Các thành phần trong nước thải nông nghiệp như thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, phân bón hóa học sẽ gây ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nước và có khả năng lan rộng theo hệ thống sông ngòi.
Do quá trình sản xuất công nghiệp

Các ngành công nghiệp trên khắp thế giới là nguyên nhân ô nhiễm nguồn nước ngọt và nước mặn hàng đầu. Nhiều khu công nghiệp tạo ra chất thải dưới dạng hóa chất độc hại và chất ô nhiễm. Các chất thải này đến từ các khu vực hầm mỏ và nhà máy sản xuất sẽ đi vào sông, suối và các vùng nước khác dẫn thẳng ra biển.
Các hóa chất độc hại của các ngành công nghiệp này gây nguy hiểm cho các loài sinh vật sống trong nước.
Ngoài ra, các hoạt động công nghiệp thường thải chất thải vào nguồn cung cấp nước ngọt cho con người sử dụng. Các hóa chất độc hại làm tăng số lượng khoáng chất trong nước, thay đổi màu sắc và gây ra thay đổi nhiệt độ của nước. Và có thể xuất hiện những chất ô nhiễm như thủy ngân, amiăng, nitrat và chì.
Do quá trình đô thị hóa

Đô thị hóa là quá trình tất yếu để phát triển xã hội, đưa nhân loại chạm tới những nền tảng sống đầy đủ về vật chất và tinh thần. Tuy nhiên đây lại chính là một trong những nguyên nhân ô nhiễm nguồn nước ngọt phổ biến nhất.
Quá trình đô thị hóa dần dần làm thay đổi bộ mặt của tự nhiên bằng sự xuất hiện của những tòa cao ốc, chung cư, quốc lộ,… Cây cối, đất đai ngày càng thu hẹp để phục vụ cho nhu cầu đô thị hóa.
Dù thiên nhiên đã nhường bước cho xã hội loài người phát triển vượt bậc, tuy nhiên ý thức bảo vệ môi trường của con người lại ngày càng kém. Xả rác bừa bãi, xả thải vô ý đã dần phá hủy môi trường tự nhiên nói chung và cả nguồn nước nói riêng.
Do địa chất của nước
Sự suy giảm chất lượng nước có thể đến từ những đặc tính địa chất của chính nó. Chẳng hạn như nước trên đất phèn sẽ chứa nhiều kim loại như sắt và nhôm, trong khi nước ngầm thường chứa nhiều canxi.
Do rò rỉ và tràn dầu

Dầu và nước là 2 nguyên liệu không thể hòa trộn, chính vì vậy những vụ tràn dầu và rò rỉ dầu trên sông, biển là một trong những nguyên nhân ô nhiễm nguồn nước ngọt khó giải quyết.
Các đường ống dẫn dầu trên đại dương hoặc các tàu vận chuyển dầu gặp sự cố trong quá trình di chuyển dẫn đến dầu bị rò rỉ và tràn ra biển. Hậu quả của việc dầu loang trên biển sẽ khiến cho các vi sinh vật chết và nhiễm độc hàng loại, trong thời gian dài không làm sạch được sẽ khiến mất cân bằng hệ sinh thái.
Do sự nóng lên toàn cầu

Nhiệt độ tăng do sự nóng lên toàn cầu có mối liên hệ với ô nhiễm nguồn nước. Sự nóng lên toàn cầu khiến nhiệt độ nước tăng lên, có thể giết chết các loài động vật sống dưới nước. Khi lượng nước chết lớn xảy ra, nó tiếp tục gây ô nhiễm nguồn cung cấp nước ngọt.
Có nhiều cách có thể giúp giảm bớt sự nóng lên toàn cầu, từ đó sẽ giúp giảm ô nhiễm nguồn nước. Những phương pháp này bao gồm tái chế, đi xe công cộng và sử dụng bóng đèn CFL.
Do chất thải phóng xạ

Chất thải phóng xạ từ các lò hạt nhân là tác nhân gây ô nhiễm môi trường cực kỳ nguy hại nếu không được xử lý đúng cách. Bởi vì, uranium trong các cơ sở tạo năng lượng hạt nhân là một hóa chất có độc tính cao.
Khi thải ra môi trường chúng trở thành nguyên nhân gây ô nhiễm nguồn nước ngọt, không khí, đất,… Và hậu quả của những chất phóng xạ này có thể kéo dài đến hàng trăm năm.
Do các hoạt động khai thác
Các hoạt động khai thác bao gồm nghiền đá, khai thác than và khoáng sản từ lòng đất. Các hoạt động này thải ra các hóa chất và chất độc có hại, bao gồm sunfua từ đá và chất thải kim loại hòa vào nước gây ô nhiễm nguồn nước.
Do đốt nhiên liệu hóa thạch

Nguyên nhân ô nhiễm nguồn nước ngọt tiếp theo đến từ hoạt động đốt các loại nhiên liệu hóa thạch như than và dầu. Các loại nhiên liệu này khi cháy sẽ tạo ra lượng lớn tro trong khí quyển. Các hạt hóa chất độc hại trong tro kết hợp với hơi nước sẽ tạo thành những cơn mưa axit rơi xuống các nguồn nước gây ô nhiễm nước, đất.
Ngoài ra, carbon dioxit được giải phóng trong quá trình đốt cháy cũng dẫn đến hiện tượng nóng lên toàn cầu.
Do sự phú dưỡng
Khái niệm của sự phú dưỡng có thể hiểu một cách đơn giản là “mức độ gia tăng của các chất dinh dưỡng trong các thủy vực”. Quá trình này sẽ dẫn đến sự nở hoa của tảo và làm cạn kiệt lượng oxy trong nước gây ảnh hưởng đến các loài động vật, thủy sinh sống dưới nước.
Những cách khắc phục ô nhiễm nguồn nước ngọt
Hiểu được nguyên nhân gây ô nhiễm nguồn nước ngọt là một trong những bước đầu tiên để thay đổi và thiết lập ý thức mới. Không có ai có thể giúp chúng ta ngoại trừ chính chúng ta, bắt đầu với những việc làm nhỏ nhất để góp phần cải thiện tình trạng ô nhiễm nguồn nước hiện tại.

Nâng cao ý thức sử dụng và xử lý rác thải
Đôi khi chúng ta nghĩ chỉ xả một ít rác thì có ảnh hưởng gì đâu, nhưng thực tế đã chứng minh cho chúng ta thấy “ảnh hưởng” của hành động nhỏ là lớn như thế nào.
Tình trạng rác thải nhựa khổng lồ trên biển đã khiến môi trường tràn ngập trong rác, các loại sinh vật bị mắc kẹt trong chai nhựa thậm chí là “lầm tưởng” chúng là thức ăn và chết vì nhựa.
Thay đổi ý thức và cách xử lý nhựa không chỉ vì chúng ta mà còn vì các thế hệ tương lai. Chúng ta không thể sống lâu để chăm sóc con cháu, nhưng môi trường trong sạch mà chúng ta xây dựng sẽ yêu thương các thế hệ sau thay chúng ta.
Xây dựng hệ thống chế tài xử lý pháp luật về môi trường
Biện pháp mạnh hơn để thúc đẩy ý thức bảo vệ môi trường của con người là đưa vào pháp luật những quy định chế tài nghiêm ngặt khi có hành động gây nguy hại đến môi trường.
Điều này sẽ góp phần răn đe và cho người dân thấy được tầm quan trọng và sự nghiêm túc đối với công cuộc thay đổi môi trường.
Xây dựng hệ thống xử lý nước thải ở khu dân cư và các khu công nghiệp
Để làm được điều này cần sự phối hợp của 3 hệ thống: nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Trong đó, nhà nước đóng vai trò nhà đầu tư, người dẫn dắt và truyền cảm hứng. Doanh nghiệp là người thi công và người dân là người sử dụng.
Bộ 3 hệ thống đồng lòng thực hiện để xây dựng hệ thống xử lý nước thải sẽ là đòn bẩy để nâng cao ý thức của từng cá nhân, từng đơn vị, từng tổ chức trong xã hội.

Áp dụng các giải pháp xử lý nước thải ô nhiễm
Hiện nay, các nguồn năng lượng sạch đang là xu hướng để khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường. Các nguồn năng lượng này được tạo từ năng lượng mặt trời, năng lượng gió,… Đây được xem là giải pháp để hạn chế rác thải độc hại gây ô nhiễm nguồn nước.
Ngoài ra, bạn có thể sử dụng các loại máy lọc nước để loại bỏ các hợp chất độc hại trước khi sử dụng.
Trên đây là những nguyên nhân ô nhiễm nguồn nước ngọt mà Tiến Sĩ Nước muốn chia sẻ đến các bạn. Bên cạnh những yếu tố tự nhiên thì việc nâng cao ý thức bảo vệ môi trường của con người là điều vô cùng quan trọng. Hãy chia sẻ bài viết đến những người xung quanh để cùng nhau góp những phần nhỏ vào công cuộc xây dựng thế giới xinh đẹp và trong lành hơn.